خطر اعتیاد به شبکه‌های مجازی
ایرانی‌ها به‌طور میانگین روزانه 9ساعت از وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنند، آماری که محمدرضا رستمی، معاون امور ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان از آن سخن گفته است. زمانی که موجب می‌شود به ازای آن ارتباط افراد با دیگران در دنیای واقعی کاهش یافته حتی مهارت‌های ارتباطی شخص نیز با چالش روبرو شود. البته نباید فراموش کرد که آسیب‌های ناشی از گرایش بیش از حد به ابزارهای ارتباطی در دنیای مجازی بسیار فراتر از این موارد است.
هفته گذشته آیت الله صادق آملی لاریجانی، رییس قوه قضاییه گرایش بیش از حد خانواده‌ها به ابزارهای ارتباطی از جمله تلفن همراه، تبلت و شبکه‌های مجازی را از جمله مسائلی دانست که باید مورد بررسی و توجه متولیان امور فرهنگی و تربیتی قرار گیرد، زیرا که امروزه خانواده‌ها حتی کودکان و نوجوانان بیش از حد با شبکه‌های اجتماعی و وسایل ارتباطی سروکار پیدا کرده‌اند و این امر حالتی اعتیادآور پیدا کرده است. اظهاراتی که نشان از اهمیت این موضوع و پرداختن به آن در قالب طراحی راهکاری برای برون رفت از این شرایط و خطرات این شبکه‌ها دارد. واقعیت این است که زنگ خطر ناشی از این امر مدتی است که به صدا درآمده و اگر این روزها نگاهی موشکافانه به روابط و تعاملات فردی و اجتماعی افراد داشته باشیم، شاهد خواهیم بود که تا چه میزان تغییر الگوی ارتباط از چهره به چهره به مجازی توانسته است اثرات نامطلوبی بر خانواده‌ها داشته باشد.
نتایج نظرسنجی انجام شده درباره شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد ۸۲درصد کاربران عضو گروه‌های دوستی هستند و زمان زیادی را صرف فعالیت در این فضاها می‌کنند. به گفته روزبه کردونی، مدیر کل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه ۶۴.۱ درصد پاسخگویان در این نظرسنجی معتقد بودند؛ شبكه‌هاي اجتماعي باعث شده ارتباط بين اعضاي يك خانواده از جمله والدين با فرزندان علاوه براین تعامل میان همسران كم شود که پیامد آن افزایش احتمال بروز اختلافات زناشویی خواهد بود. بحثی که از نظر مهدی ملک محمد، روانشناس می‌تواند باعث شود تا هر یک از زوج‌ها با زیرنظر گرفتن عملکرد و روابط همسر یا نامزد خود در شبکه‌های اجتماعی مجازی دچار حسادت در روابط شده یا با سوءبرداشت از برخی مکالمات روابط خود را دچار چالش جدی کنند. البته نباید فراموش کرد که این شبکه‌ها به دلیل نبود نظارت بر آنها قادر هستند به بستری مستعد برای بروز ناهنجاری‌های رفتاری، خیانت در زندگی زناشویی و اغفال جوانان نیز تبدیل شوند.
البته این موضوع تنها شامل حال کشور ما نمی‌شود. به طور مثال تحقیقاتی که چندی قبل توسط دانشکده حقوق مارتی مونیال آمریکا صورت گرفت نشان داد؛ در برخی از ایالت‌ها، 80درصد درخواست‌های طلاق به استناد موارد غیراخلاقی بوده که در شبکه‌های اجتماعی مطرح می‌شود. این درحالی است که نتیجه پژوهشی که پیش‌تر کردونی به آن اشاره کرده بود هم به این نکته پرداخته است که به اعتقاد ۶۵.۱ درصد پاسخگویان در شبكه هاي اجتماعي امكان فريب و اغفال جوانان و نوجوانان همچنین سوءاستفاده ازآنها وجود دارد، موضوعی که نباید به سادگی از کنار آن گذشت. این آمار و ارقام بیان می‌کند؛ اکنون تلفن‌های هوشمند، تبلت‌ها و وسایلی از این قبیل در مدت زمانی اندک خود را به خانواده‌ها تحمیل کرده‌اند، آن‌هم در شرایطی که از نظر فرهنگی و ...عواقب و پیامدهایی را با خود به همراه آورده‌اند که ما برای آنها آماده نیستیم و تدبیری نیز در این زمینه نیاندیشیده‌ایم.
افت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان
فهرست آسیب‌شناسی گرایش بیش از حد افراد به ابزارهای نوین ارتباطی و عضویت در شبکه‌های مجازی تنها به تعاملات میان زوج‌ها و کاهش ارتباط چهره به چهره در جامعه محدود نمی‌شود، بلکه به طور نمونه
می‌توان به تاثیر این شبکه‌ها بر شرایط تحصیلی دانش‌آموزان و دانشجویان اشاره کرد. به عبارتی باید گفت دانش‌آموزان و دانشجویانی که درگیر شبکه‌های اجتماعی می‌شوند، تمرکزشان بر درس کاهش می‌یابد و افت تحصیلی گریبان‌گیرشان خواهد شد. طبق نتایج یک تحقیق که توسط گروهی از روان‌شناسان به سرپرستی گراهام جونز در انگلستان انجام شده است، دانشجویانی که در روز بیش از 2ساعت در این فضاها وقت خود را سپری می‌کنند در مقایسه با دانشجویان دیگر، در سطح معناداری افت تحصیلی بیشتری را تجربه می‌کنند.همچنین در ایران نیز طی2سال گذشته دانشجویان زمانی برابر با 48واحد دانشگاهی صرف شبکه‌های اجتماعی کرده‌اند. به زبان ساده‌ترمیزان تمرکز، انرژی و زمانی که دانشجویان در 2سال اخیر برای حضور و فعالیت در شبکه‌های مذکور معادل 48واحد دانشگاهی برآورد می شود. آماری که سید محمود انوشه، روانشناس در همایش کار، تکنولوژی و زندگی سالم آن را اعلام کرده است.
ابزاری برای تسویه حساب های شخصی
این روزها گسترش استفاده از شبکه‌های مجازی در کنار همه موارد عنوان شده به ابزاری برای برخی دشمنی‌ها و تسویه حساب‌های شخصی نیز بدل شده است. مواردی که هر روز موجب شکل گیری پرونده‌های جدید در پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات می شود، شکایاتی که شاید دلیل طرح تعداد زیادی از آنها استفاده نادرست کاربران از چنین فضاهایی و نبود نظارت برآنها باشد. ایجاد پروفایل در شبکه‌های اجتماعی مجازی و درج تصاویر شخصی و خانوادگی افراد دیگر که موجبات هتک حیثیت و آبروریزی برای فرد را فراهم می آورد و کار را به طرح شکایت در مراجع قضایی می‌کشاند.
انتشار اخبار و اطلاعات کذب
علاوه بر همه مواردی که تا به اینجا به آنها اشاره شد انتشار اخبار و اطلاعات کذب در شبکه‌های مجازی و تشویش اذهان عمومی نیز یکی دیگر از کارکردهای منفی است که این روزها برخی از کاربران آگاهانه و ناآگاهانه به آن دامن زده اند. خبرهایی بدون منبع درباره مشاهده موارد ابتلا به بیماری ابولا در کشور حتی انتشار خبر وقوع سومین آتش سوزی پس از 2آتش سوزی در مجتمع ستاره جنوب و هتل هرمز بندرعباس آن هم به نقل از یکی از خبرگزاری‌های رسمی مثال‌هایی در این باره است که شاید برای بسیاری از ما آشنا بوده و خبرهای منتشر شده در این باره را خوانده باشیم. از سوی دیگر نتایج تحقیق دیگری در این حوزه نشان می‌دهد که ۹۰درصد افراد دقایق پیش از خواب را با تلفن همراه، ایمیل و شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. موضوعی که شهاب جوانمردی، عضو هیات مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای هم آن را تایید می‌کند.
این امر نشان می‌دهد این روزها شاهد بروز گونه جدیدی از اعتیاد به ابزار ارتباطی هستیم که بیشتر تمرکز آن شاید ناخواسته بر کارکردهای منفی است که می تواند داشته باشد. همه این‌ها موجب شده تا در کنار هشدارهای مستمر پلیس فتا مدیر کل دفتر امور آسیب‌های اجتماعی وزارت رفاه هم از اقدامات انجام شده در این وزراتخانه برای کنترل و کاهش آسیب های نوپدید مرتبط با فضای مجازی بگوید و اینکه با دستور وزیر رفاه مقرر شده است با مشورت و همراهی دانشگاهیان و صاحبنظران این عرصه سیاست گذاری و انجام برنامه‌های علمی و سیاست‌های مشخص در حوزه فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در دستور کار قرار گیرد و کمیته مسائل مرتبط با آسیب های نوپدید مرتبط با فضای مجازی را رصد کنند. تدابیری که در کنار فرهنگسازی اگر از شکل کاغذی خارج و طرح‌گونه نشود در آینده‌ای نزدیک اثرات نامطلوب زیادی در نهادخانواده و جامعه خواهد داشت.