از وبلاگ های اجتماعی تا کانال های زرد تلگرام !
نرم‌افزارهای پیام‌رسان و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام اگرچه بهاری دیگر در حضور فضای مجازی شکل گرفت اما میوه آن به شیرینی دوران طلایی وبلاگ نویسی نیست.
علیرضا شیرازی*
بطور خلاصه می‌توان گفت وبلاگ‌نویسی در ایران بسیار خوب شروع شد.
جامعه‌ای از جوانان تحصیلکرده که حرف‌هایشان برای خواننده فارسی‌زبان نو بود. گروهی که برخی از آنها خارج از کشور بودند و توانستند بخشی از آنچه در خارج از کشور می‌گذرد را به خواننده فارسی‌زبان داخل کشور منتقل کنند و بسیاری دیگر آشنایی به زبان انگلیسی داشته و توانستند خلاصه‌ای فارسی از محتوای انگلیسی درباره تکنولوژی، مباحث اجتماعی و.... بنویسند، گروهی از زنان تحصیلکرده از روزمرگی‌ها و آنچه در ذهن داشتند یا در جامعه تجربه می‌کردند نوشتند و در این میان تعداد قابل توجهی خبرنگار نیز وبلاگ‌نویسی را تجربه کردند و توانستند کانالی غیررسمی اما بسیار جذاب برای اخبار و مسائل اجتماعی و سیاسی باشند.
در آن زمان فضاهای دیگری هم برای بحث و ارتباط بین کاربران بود اما در چت‌روم‌های یاهو یا دیگر چت‌روم‌ها بیشتر جدال و فحاشی بود و در بهترین حالت جایی برای دوست‌یابی و در گروه‌های یاهو محتوای زرد و تبلیغاتی منتشر می شد.
وبلاگ‌نویسی فضایی جدی و فاخر برای تبادل نظر بین فارسی زبانان ایجاد کرد. شاید برای اولین بار بود که مردم اینچنین در تولید محتوا مشارکت می‌کردند و نظر مردم درباره مباحث اجتماعی یا سیاسی بدون واسطه منتشر می‌شد.
به شخصه برای من و برای سال‌ها هر آنچه از زندگی در خارج از کشور می‌دانستم آن چیزی بود که در وبلاگ‌های فارسی خوانده بودم و یا اولین بار در یک وبلاگ فارسی با مفهوم شبکه اجتماعی مجازی آشنا شدم و سال‌ها وبلاگ‌ها بهترین جا برای شروع وب‌گردی و آشنایی با سایت‌های جدید برایم بوده است.
با چنین شروع درخشانی انتظار زیادی از آینده وب فارسی می‌رفت و البته اوضاع هم خوب پیش رفت، کم‌کم تعداد بیشتری وبلاگ‌نویسی را تجربه کردند و دیگر می‌توانستیم وبلاگ‌هایی از اساتید مسن دانشگاه تا وبلاگ‌های نوجوانان را بخوانیم و البته طبیعی بود که با حجم بالایی از وبلاگ‌های تازه‌کار که متعلق به نوجوانان یا دانشجویان تازه‌نفس بود محتوای وبلاگ‌ها الزاما با محتوای هسته اولیه نویسندگان وبلاگ‌های فارسی متفاوت باشد اما همچنان صدها یا هزاران وبلاگ با محتوای قابل توجه وجود داشتند که نظر علاقه‌مندان وبلاگ‌خوانی را جلب می‌کردند.
این روزها اما از آنچه در زمان شروع وبلاگ‌نویسی انتظار می‌رفت بسیار فاصله داریم، برای بسیاری از کاربران حضور در فضای مجازی محدود شده است به صفحه کوچک موبایل و گویا دیگر خیلی هم حوصله‌ای برای خواندن متن بلند وجود ندارد. به غیر از مطالعه سایت‌های خبری حضور در فضای مجازی برای بسیاری محدود شده است به انتشار عکس از خوراکی، میهمانی یا سفر در اینستاگرام و خواندن خبرها یا محتوای زرد یا فکاهی در پیام‌رسان‌هایی همچون تلگرام و اگر نگاهی به آنچه کاربران وب فارسی انجام می‌دهند مانند لشکرکشی و فحاشی در صفحات فیس‌بوک یا اینستاگرام و فوروارد مطالب چند کانال طنز و زرد در نرم‌افزارهای پیام‌رسان متعجب می‌شویم از این میزان عقب‌گرد.
این روزها شاید شما عکس سفر یک نفر را فیس‌بوک ببنید اما کمتر پیش می‌آید که یک سفرنامه و خاطرات او از سفر را بخوانید چرا که کسی دیگر حوصله نوشتن ندارد و برای بسیاری حتی حوصله تحقیق و یک جست‌وجوی ساده هم نیست و مطالب کذب بارها و بارها در گروه‌ها و کانال‌های تلگرام بازنشر می‌شود.
اوضاع اما در یک شب اینگونه نشده است. چند سال پیش یک نظرسنجی درباره انتخاب وبلاگ‌ها برتر در بلاگفا داشتیم، چند سال بعد نگاهی به وبلاگ‌های برتر بخش اجتماعی این نظرسنجی داشتم که اکثراً مربوط به خبرنگاران و افراد فعال اجتماعی بود و جز دو سه مورد بقیه فیلتر شده بودند. ما چند موج فیلترینگ را در زمان‌های مختلف و با توجه مسائل سیاسی یا شکل‌گیری نهادهای مرتبط تجربه کردیم و می‌توان گفت این شرایط به نوعی روند رشد وبلاگ‌نویسی اجتماعی و سیاسی در ایران را کند کرد و حتی آنهایی که فیلتر نشدند هم ترجیحاً محافظه‌کار شدند و شاهد بودیم که وبلاگ‌نویسان قدیمی به نوعی با کوچ از فضای وبلاگ به سمت سایت‌هایی مانند گوگل ریدر رفتند که البته آن روند و فضا نیز هم با توقف این سرویس ابتر شد.
از طرف دیگر شبکه‌های اجتماعی فضا و انتظار کاربران را تغییر داد، اورکات جای بهتر و ساده‌تری برای دوست‌یابی و ارتباط با دیگران بود و فیس‌بوک فضایی با تعامل بیشتر بین نویسنده و خوانندگان، هرچند دیگر خبر چندانی از دسترسی محتوا در موتورهای جست‌وجو نبود و کاربران این شبکه‌ها نیز حوصله چندانی برای مطالب طولانی نداشتند و می‌دانیم که این اندک حضور جدی و محتوای قابل احترام در فیس‌بوک با مسدود شدن این سایت در ایران عملاً از بین رفت.
می‌توان گفت ما یک زمستان در تولید محتوای فضای مجازی را تجربه کردیم و با درخشش نرم‌افزارهای پیام‌رسان و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام اگرچه بهاری دیگر در فضای مجازی شکل گرفت اما میوه آن به شیرینی دوران طلایی وبلاگ‌نویسی نیست.
*مدیر بلاگفا